نابغه‌ها، رهبران، مدیران، معلمان برجسته، دانشمندان و قهرمانان، زاده می‌شوند یا ساخته می‌شوند؟
وقتی روی استعداد و نبوغ تاکید می‌کنیم، نقش زحمت و تلاش، نقش والدین و مربیان، نقش سماجت و استمرار و نقش خودتنظیمی و مهارت های فراشناختی را نادیده می‌گیریم یا دست‌کم می‌گیریم.
توجه کنید که به‌جای واژه نابغه یا نخبه، واژه قهرمان را به‌کار برده‌ایم. زیرا به نظر می‌رسد مفهوم‌های نابغگی و نخبگی بیشتر روی ویژگی‌های ذاتی آدم‌ها تاکید می‌شود اما در مفهوم قهرمانی، نقش زحمت و تلاش و کوشش آگاهانه فرد و عوامل دیگر برجسته‌تر می‌شود.
در «طولانی‌ترین تحقیق در مورد توسعه انسانی» که به مدت هفتاد سال روی ۷۰هزار نفر از سال ۱۳۲۵ هجری خورشیدی (۱۹۴۷؛ پس از پایان جنگ جهانی دوم) انجام شده، یک نتیجه مهم این است که نقش والدین بسیار مهم است.
در هفتاد سال گذشته، دانشمندان ۷۰هزار کودک را در طول زندگیشان زیر نظر گرفتند. این طولانی‌ترین تحقیق از این نوع در جهان است. جمع‌آوری اطلاعات از هزارها بچه واقعا کار پرقدرتی است، چون می‌توانیم آن‌هایی که مثلادرسشان خوب است یا سالم هستند یا بعد از بزرگ‌شدن، شاد و موفق هستند را با آن‌هایی که خیلی بیشتر درجا می‌زنند مقایسه کنیم و بعد می‌توانیم تمام اطلاعاتی را که جمع کرده‌ایم مرور کنیم و بفهمیم چرا زندگی آنها متفاوت از آب درآمده است.
این مطالعه در سال ۱۳۲۵ شروع شد، تنها چند ماه بعد از اتمام جنگ دوم جهانی و آن‌قدر موفق شد که دانشمندان دوباره آن‌را انجام دادند. آنها تولد هزارها نوزاد را که در سال ۱۳۳۷ به دنیا آمدند را ضبط کردند و هزارها کودک دیگر را در سال ۱۳۴۹ و بار دیگر در سال‌های اول دهه ۱۳۷۰ انجام دادند و سپس در دهه هشتاد.
در مجموع، بیش از ۷۰هزار بچه در این مطالعه بوده‌اند. در آن پنج نسل مختلف، دانشمندان هرچند سال اطلاعات بیشتری از این مردم ضبط کردند. میزان اطلاعاتی که راجع به این آدم‌ها تابه‌حال جمع شده، کاملا شگفت‌انگیز است. این‌ها شامل هزارها کاغذ پرسشنامه و حجم ترابایتی اطلاعات کامپیوتری می‌شود.
دانشمندان همچنین بانک بزرگی از نمونه‌های بافتی درست کردند. این‌ها انسان‌هایی در زمین هستند که دقیق‌ترین مطالعه روی آنها شده و این اطلاعات برای دانشمندان بسیار ارزشمند شده که باعث تولید بیش از ۶هزار مقاله و کتاب علمی شده است.
یکی از درس های مهم این مطالعه وسیع این است:
والدین واقعا مهم هستند؛
در این مطالعه، بچه‌هایی که والدین مشتاق دارند، آن‌هایی که برای آینده فرزندانشان بلند‌پرواز بودند با احتمال بیشتری توانستند از پیامدهای شروع سخت رهایی یابند.
به‌نظر می‌آید والدین و این‌که چه کار می‌کنند واقعا مهم است، به‌ویژه در سال‌های اولیه زندگی.
در یک مطالعه، دانشمندان حدود ۱۷هزار کودک را مطالعه کردند که در سال۱۳۵۰ به دنیا آمده بودند. آنها تمام اطلاعاتی را که جمع کرده بودند، غربال کردند تا بفهمند چه چیزی باعث شد بچه‌هایی که شروع سخت داشتند، بتوانند نهایتا در مدرسه نتایج خوبی بگیرند. به زبان دیگر، کدامیک از آنها بر محدودیت‌ها غالب شدند.
اطلاعات نشان داد که مهم‌ترین تفاوت در والدین بود. داشتن والدین متعهد و علاقه‌مند به کودک در آن سال‌های اول زندگی، کاملا به موفقیت درسی کودکان در سال‌های آتی مرتبط بود. در واقع، کارهای کوچکی که والدین انجام می‌دهند، به نتایج خوب در کودکان ارتباط دارد:
– صحبت‌کردن و گوش‌دادن به کودک
– با آنها به گرمی برخورد کردن
– به آنها حروف و اعداد را یاد دادن
– بردن آنها به سفر و دیدارها
– کتاب خواندن برای آنها هم بسیار مهم است.
در یک مطالعه، بچه‌هایی که والدینشان وقتی پنج‌ساله بودند، هرشب برایشان کتاب می‌خواندند و بعدا در زمانی که ده سالشان شده بود به درس خواندنشان علاقه نشان می‌دادند، به‌طور قابل ملاحظه‌ای احتمال کمتری داشتند که در ۳۰سالگی فقیر باشند در مقایسه با آن‌هایی که والدینشان برایشان کتاب نمی‌خواندند و به درس خواندنشان بی‌توجه یا کم‌توجه بودند.
و یک مورد دیگر:
داشنمندان کودکانی را بررسی کردند که برای سرگرمی کتاب می‌خواندند. مثلا مجله یا کتاب مصور یا کتاب داستان برمی‌داشتند و می‌خواندند. داده‌ها نشان داد که بچه‌هایی که برای سرگرمی کتاب می‌خواندند در ۵ و ۱۰ سالگی با احتمال بیشتری در امتحانات مدرسه موفق بودند و بعدها در زندگیشان هم موفق‌تر شدند. آنها نه‌تنها امتحان‌های مربوط به خواندن بلکه در آزمون‌های املا و ریاضیات هم موفق‌تر شدند.
در این تحقیق تمام عوامل را مدنظر قرار دادند و کودکانی را بررسی کردند که هوش یکسانی داشتند و از طبقه اجتماعی یکسانی می‌آمدند. پس به نظر می‌رسید که این خواندن بود که بچه‌ها را کمک می‌کرد که در امتحان‌ها به نتایج بهتری برسند.
والدین مهم هستند و این‌که تربیت خوب، کودکان را کمک می‌کند بر شرایط غلبه کنند و بر محرومیت‌های اولیه پیروز شوند. داده‌ها نشان داد وقتی والدین کارهای درست را انجام می‌داند، به‌موقع آنها را می‌خواباندند و برایشان هر روز کتاب می‌خواندند تفاوت آموزشی رابین فقیر و ثروتمند ۵۰ درصد کم می‌کردند.
* بنیان‌گذار کانون فرهنگی آموزش (بنیاد علمی آموزشی قلم‌چی – وقف عام)