قطعا شنیده‌اید که می‌گویند «هر سری یک عقلی دارد»، این نوع تفکر به شخصیت هر فرد برمی‌گردد که بیشتر به مسائل به دید منطقی نگاه کند یا احساسی. در اینجا تکنیکی وجود دارد به عنوان شش کلاه که کمک می‌کند به تمامی زوایای یک مشکل بپردازید و در این مطلب ما قصد داریم این روش را شرح دهیم.
روش شش کلاه چیست؟
در روش شش کلاه شما به صورت موازی و همزمان از 6 جنبه مختلف به یک موضوع می‌پردازید. به این صورت که به جای پرسش این سوال که «به چه چیزی فکر کنید» به شما یاد می دهد که «چگونه فکر کنید». خالق این نوع تفکر ادوارد دی بونو بود تا از طریق این شش کلاه فرضی، حس خلاقیت، نوآوری و همکاری را در افراد پرورش دهد.
این روش تصمیم‌گیری، به یک مسأله یا مشکل از راه‌های مختلف محتاطانه، منطقی، خوش‌بینانه، احساسی، خلاقانه و رهبری می‌پردازد.
به صورت استعاری به هر تفکر و روش حل مسئله یک رنگ کلاه اختصاص داده‌اند.
این روش کمک می‌کند که شما از زوایای مختلف به یک تصمیم نگاه کنید.
در روش شش کلاه، هر کلاه چه مفهومی دارد؟
کلاه سیاه: تفکر محتاطانه یا ارزیابی ریسک
کسی که تفکر کلاه سیاه را به عهده دارد، دید محتاطانه یا منفی به موضوع خواهد داشت. او باید پیش بینی کند که چه چالش، مشکلات یا خطراتی در یک تصمیم‌گیری وجود دارد. دید انتقادی در کلاه سیاه بسیار قوی است. به همین دلیل باید دقت کنید که بیش از حد عادی به آن نپردازید. چون می‌تواند بر تصمیم‌گیری شما بیش از بقیه کلاه‌ها تاثیر بگذارد و نظر غالب شود.
کلاه سبز: تفکر خلاقانه
کلاه سبز یعنی باید هر ایده یا تفکر خلاقانه‌ای که در خصوص حل مشکل یا مسأله دارید را مطرح کنید. این کلاه چیزی شبیه طوفان فکری است، بنابراین نباید موقع مطرح کردن ایدهها یکدیگر را انتقاد کنید.
کلاه زرد: تفکر خوش بینانه یا بررسی مزایا
تفکر کلاه زرد بر روی نکات مثبت یک تصمیم‌گیری تمرکز دارد و برای بررسی ایدهها و پیشنهادات خلاقانه کاربرد دارد. شما باید بررسی کنید که تصمیم شما چه ارزش افزوده و مزایایی برای شرکت خواهد داشت.
کلاه قرمزی: تفکر احساسی
وقتی کلاه قرمز را بر سر دارید باید جوانب را از دید احساسی و بدون در نظر گرفتن منطق بررسی کنید. شما باید در تصمیم‌گیری، احساسات مردم را در نظر بگیرید و نیازی نیست برای نظراتتان دلیل یا توضیحی ارائه کنید.
کلاه سفید: تفکر واقعی و یا جمع‌آوری اطلاعات
فردی که وظیفه تفکر کلاه سفید را برعهده دارد باید موشکافانه و واقعی به قضایا نگاه کند. شما باید تمامی اطلاعاتی که برای تصمیم‌گیری مورد نیاز است را جمع آوری کنید و بر روی یک کاغذ یادداشت کنید. سپس تمامی اطلاعات را به دست آورید و در جلسه ارائه کنید.
کلاه آبی: تفکر رهبری یا سازماندهی و برنامه ریزی
معمولا مدیر گروه نقش کلاه آبی را به عهده می‌گیرد زیرا می‌تواند روی فرآیند کل جلسه، تفکر و نظارت داشته باشد. همچنین در انتها خلاصه جلسه را بررسی کند و تصمیم‌گیری نهایی را انجام دهد.
چگونگی اجرای تکنیک شش کلاه
برای اجرایی کردن این روش، هر یک از اعضای تیم به صورت جداگانه نقش یک کلاه را به عهده می‌گیرند و نظراتش را در آن خصوص بیان می‌کنند. تمامی اعضای گروه باید به جای تلاش برای متقاعد کردن همدیگر برای نظرات شخصی خودشان، در جهت یک هدف مشترک فعالیت کنند. این کار سبب می‌شود اعضای یک تیم کمتر اختلاف نظر و بحث داشته باشند.
از تفکر کلاه سفید در اول و آخر جلسات استفاده می‌کنند، چون باید اول به اطلاعات موجود و حقایق توجه کرد. در آخر جلسه نیز قبل از تصمیم گیری، برای بررسی ایدهها مجددا باید از همین کلاه استفاده شود. در نهایت با تفکر کلاه آبی تصمیم‌گیری انجام می‌شود.
دقت کنید که برای بررسی هر نوع تفکر در هر کلاه، باید ابتدا هر کسی مثلا در مورد کلاه سفید عقیده‌اش را مطرح کند و سپس به سراغ ایده‌های کلاه دیگر رفت. همچنین باید تمامی موارد صحبت شده در طی جلسه را یادداشت کنید.
اگر بخواهیم یک ساختار کلی از روند جلسات با شرح استفاده از کلاه‌ها برایتان بگوییم بدین شکل است که:
- بررسی ایده‌های اولیه در ابتدای جلسه با کلاه‌های سفید، سبز و آبی انجام می‌شود.
- برای بررسی و انتخاب بین ایدهها از کلاه‌های آبی، سفید، سبز، زرد، سیاه و قرمز استفاده می‌شود.
- جهت شناسایی راه حل‌ها از کلاه‌های آبی، سفید، سیاه و سبز کمک گرفته می‌شود.
- برای بازخورد سریع به ایدهها از کلاه‌های آبی، سیاه، سبز و سفید استفاده می‌شود.
- جهت برنامه‌ریزی استراتژیک از کلاه‌های آبی، زرد، سیاه و سفید استفاده می‌شود.
- برای بهبود فرآیند از کلاه‌های آبی، سفید، زرد، سیاه، سبز و قرمز کمک گرفته می‌شود.
- برای حل مسأله از کلاه‌های آبی، سفید، سبز، قرمز، زرد و سیاه استفاده می‌شود.
- در پایان برای ارزیابی عملکرد از کلاه های قرمز، سفید، زرد، سیاه، سبز و آبی استفاده می‌شود.
پس از تحلیل به کمک شش کلاه، شما می‌توانید به دریای عظیمی از اطلاعات دسترسی پیدا کنید که تصمیم‌گیری را برای شما راحت‌تر و منعطف‌تر کند و در نهایت شما کمتر نسبت به تصمیم‌هایتان احساس تردید خواهید داشت. به طور کلی این تکنیک به مدیران کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانند موضوعات را تجزیه و تحلیل کنند.
شما می توانید از این روش حتی پس از جلسات بارش فکری گروهتان استفاده کنید. این روش سبب می‌شود که در گروه به انسجام عقاید برسید و خلاقیت و ایدهها بدون تعصب بررسی شود و به صورت متمرکز بر روی هدفی مشترک همگی تلاش کنند.
مزایای استفاده از شش کلاه تفکر
- جلسات کوتاه
- افزایش بهره‌وری
- دستیابی به بهترین تصمیم
معایب تکنیک شش کلاه تفکر
- زمان بر بودن اجرایی شدن این روش
- امکان به وجود آمدن تعارض میان اعضای گروه
کدام برند‌های معروف از شش کلاه تفکر استفاده می کنند؟
در حال حاضر از تکنیک شش کلاه در بیشتر صنایع بهداشتی و دارویی استفاده می‌شود. در این قسمت چند برند معروف که در حال حاضر از این روش برای تصمیم‌گیری‌هایشان استفاده می‌کنند را برای شما ذکر می‌کنیم:
- زیمنس
- بوئینگ
- هانی‌ول
- موتورولا
تصمیم‌گیری در گروه صنعتی وطن زرین به روش شش کلاه
یکی از روش‌های تصمیم‌گیری در گروه صنعتی وطن‌زرین [1] استفاده از تکنیک شش کلاه است. برای اجرایی کردن این تکنیک از کلاه سفید برای بررسی مسأله بدون قضاوت، کلاه قرمز برای بارش فکری، کلاه سیاه برای بررسی جنبه‌های منفی، کلاه زرد برای توجه به زوایای مثبت، تفکر کلاه سبز برای ایده‌های جدید و کلاه آبی برای سازماندهی اندیشه‌ها استفاده می‌شود.
منابع:
https://www.linkedin.com/pulse/six-thinking-hats-decision-making-technique-bhupesh-kumar-pandey/ [2]
https://www.mindtools.com/ajlpp1e/six-thinking-hats [3]
https://www.toolshero.com/decision-making/six-thinking-hats-de-bono/ [4]
https://www.betterevaluation.org/methods-approaches/methods/six-thinking-hats [5]