نگاه اقتصادی، مهران حسنخانی* – صنعت بیمه، تولید و عرضه آرامش و اطمینان برای فعالان اقتصادی و خانواده‌ها را دنبال می‌کند تا از این طریق در روند آن فعالیت اقتصادی و زندگی مردم ثبات ایجاد کند. در واقع محصول صنعت بیمه، آرامش و اطمینان است. هدف یا فعالیت اصلی صنعت بیمه، توزیع ریسک یا انتقال ریسک به قصد تولید محصولی به نام آرامش و اطمینان است و نه تأمین مالی. البته بیمه به‌منظور توزیع یا سرشکن کردن ریسک، فعالیت‌هایی انجام می‌دهد که عملا به تأمین مالی می‌انجامد و در تأمین مالی ایفای نقش می‌کند که به دو دسته تقسیم‌بندی شده‌اند.
نخست این‌که؛ صنعت بیمه برای پوشش تعهدات مشتریان خود مجبور به ذخیره‌سازی حق بیمه‌ها است که وقتی این کار را انجام می‌دهد، طبیعتا سرمایه‌گذاری نیز می‌کند و از این طریق، در واقع کانالی برای تأمین مالی ایجاد می‌شود. با ذخیره‌کردن حق بیمه‌ها، هرگاه حادثه ای رخ دهد، این ذخیره به بیمه‌شدگان پرداخت می‌شود تا زمانی که حادثه ای رخ نداده است، نزد بیمه‌گر خواهد ماند. این حق بیمه‌ها زمانی که ذخیره می‌شوند، راکد نگه داشته نشده و وارد بازارهای مالی می‌شوند. بنابراین ذخیره‌سازی حق بیمه‌ها یکی از کانال‌ها و مسیرهای مهم تأمین مالی است.
راه دیگری که صنعت بیمه به تأمین مالی کمک می‌کند، به‌صورت غیرمستقیم است؛ یعنی از طریق پوشش ریسک‌هایی که مربوط به تأمین مالی و سرمایه‌گذاری است. زیرا همان‌گونه که در زندگی واقعی و فعالیت‌های اقتصادی، ریسک‌هایی است که نیاز به پوشش بیمه دارد، در عرصه تأمین مالی و سرمایه‌گذاری نیز ریسک‌هایی وجود دارد. زمانی‌که صنعت بیمه این ریسک‌ها را پوشش می‌دهد، به‌طور طبیعی این عرصه‌ها موجب رشد سرمایه‌گذاری و رشد تأمین مالی و بهبود در این زمینه می‌شوند. این روش نیز روش دوم است که صنعت بیمه به تأمین مالی کمک می‌کند.
البته مأموریت صنعت بیمه تنها تأمین مالی نیست، اما تکنیکی که برای عرضه خدمات خود مورد استفاده قرار می‌دهد، به‌گونه‌ای است که در واقع تأمین مالی است و به‌عنوان کاتالیزوری در بهبود تأمین مالی کمک می‌کند. بر این اساس، جایگاه صنعت بیمه در شاخص اخذ و تأمین اعتبار از طریق نقش آن در نظام تأمین مالی کشورمشخص می‌شود. همان‌طور که اشاره شد؛ صنعت بیمه به دو روش مستقیم وغیرمستقیم می‌تواند در شاخص اخذ اعتبار و به‌طور کلی نظام تأمین مالی نقش ایفا کند. صنعت بیمه نقش مستقیم خود را در نظام تأمین مالی و بهبود شاخص اخذ اعتبار از طریق فراهم‌سازی منابع مالی به‌منظور سرمایه‌گذاری مستقیم، به روش‌های خرید سهام دربازار سرمایه، سپرده‌گذاری در سیستم بانکی و خرید اوراق مشارکت ایفا می‌کند.
در ایران سرمایه‌گذاری شرکت‌های بیمه در بازارهای مالی و پولی به استناد آیین نامه 97 شورای عالی بیمه انجام می‌شود. بر این اساس، هرچه منابع مالی بیشتری در اختیار صنعت بیمه باشد، مشارکت این صنعت در تأمین منابع مالی بیشتر خواهد بود. در صنعت بیمه، رشته بیمه‌ای عمر و سرمایه‌گذاری به دلیل تفاوت بین زمان دریافت حق بیمه و پرداخت خسارت، منبع قابل توجهی را در اختیار شرکت‌های بیمه‌ای برای مشارکت در طرح‌های سرمایه‌گذاری و یا اعطای منابع مالی بلندمدت به بخش‌های مختلف قرار می‌دهد. بنابراین توسعه بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری که زمینه‌ساز توسعه نقش صنعت بیمه در نظام تأمین مالی است، می‌تواند مهم‌ترین عامل بهبود شرایط اقتصادی از ناحیه صنعت بیمه تلقی شود، به‌نحوی‌که توسعه بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری با در اختیار قرار دادن منابع مالی به شرکت‌های بیمه، زمینه را برای سهولت دسترسی به منابع مالی از طریق بخش بیمه فراهم می‌کند.
مشارکت غیرمستقیم صنعت بیمه در بهبود شاخص اخذ اعتبار و همچنین نظام تأمین مالی از طریق ایجاد فضای اطمینان در بازارمالی است. به‌طور کلی، بازارها دارای ریسک‌های فراوانی هستند که عدم پوشش مناسب این ریسک‌ها فعالیت و کسب‌وکار در آن‌ها را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد. یکی از بهترین ابزارهایی که می‌تواند چنین ریسک‌هایی را پوشش دهد، بیمه است. بیمه کارکرد بیمه‌گری خود در بازارها ازجمله بازار و بازار پول را ب طور عمده از طریق بیمه‌های اعتباری انجام می‌دهد. بیمه‌های اعتباری شامل بیمه اعتبار جاری، بیمه اعتبار اوراق قرضه، بیمه اعتبار وام نقدی، بیمه اعتبار عمر مانده بدهکار، بیمه اعتبار بیماری و حوادث، بیمه اعتبار اسناد حساب دریافتنی، بیمه اعتبار بیکاری اجباری و بیمه اعتبار اموال است. بنابراین ایفای نقش غیرمستقیم بیمه در شاخص اخذ اعتبار و نظام تأمین مالی، به میزان توسعه یافتگی بیمه‌های اعتباری در صنعت بیمه وابسته است.
* مدرس و پژوهشگر صنعت بیمه