نگاه اقتصادی، محمدعلی دیانتیزاده – سه سال پیش در آبانماه 1401 بود که رییس وقت ایدروعلی نبوی در جلسهای با حضور رییس کنونی ایدرو؛ فرشاد مقیمی، از بررسی و تدوین دستور العمل نوسازی و بازسازی صنایع کشور خبر داد و گفت: «به دنبال آن هستیم تا فرایندها و شاخصهای دقیق و کارشناسی را با همراهی خود صنعتگران بهمنظور طراحی بهینه مدل نوسازی و بازسازی صنایع شناسایی و عملیاتی کنیم.» در این جلسه، تشکیل کمیته فنی صنعت و کشاورزی جهت هماهنگی و یکپارچگی سیاستگذاری در حوزه نوسازی و بازسازی واحدهای صنعتی دارای مجور از وزارت صمت، جهاد کشاورزی و نظام صنفی پیشنهاد شد. همچنین استفاده از منابع صندوق ملی محیط زیست جهت اعطای تسهیلات به واحدهای صنعتی که نوسازی و بازسازی آنها در کاهش آلایندگی زیست محیطی موثر است، با تأیید ایدرو مطرح شد.
اعضای این جلسه، کارگروهی متشکل از وزارتخانههای صمت، کشاورزی و ارتباطات، بانک مرکزی، سازمانهای برنامه و بودجه، محیط زیست، استاندارد، معاونت علمی ریاستجمهوری و اتاق بازرگانی بودند که طبق مصوبه هیأت دولت و در راستای اجرای بند «ح» ماده ۴۶ قانون برنامه ششم توسعه برای عملیاتیکردن طرح نوسازی و بازسازی صنایع کشور، با مسئولیت ایدرو (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران)، گرد هم آمده بودند. اما آنچه این مصوبه و قانون مذکور را بیش از پیش اجرایی و عملیاتی کرد؛ راهاندازی «بنسازه نوسازی و بازسازی واحدهای تولیدی» در سال جاری بود. گفتنی است؛ حدود ۷۹هزار پروانه بهرهبرداری صنعتی در کشور صادر شده است که از این میان، ۱۲هزار واحد بیش از ۲۰ سال عمر دارند و نیازمند بازسازی هستند.
* 1404؛ نقطه عطف نوسازی واحدهای تولیدی
رییس هیأت عامل ایدرو در نشست آغاز سال کاری 1404 این سازمان، با اشاره به متولیگری ایدرو در حوزه صنعت، اعلام کرد که شناسایی و عارضهیابی واحدهای صنعتی جهت نوسازی و بازسازی از اهم اقدامات ایدرو در پیشبرد برنامههای تحول و مدلهای کسبوکار نوین سازمان در سال جدید خواهد بود که فاز دوم طرح بازسازی و نوسازی شرکت گسترش صنایع بلوچ از آن جمله است. فرشاد مقیمی در اردیبهشتماه امسال نیز از برنامههای این سازمان برای تأمین مالی پروژههای نوسازی و بازسازی صنایع از طریق بازار سرمایه خبر داد و با تأکید بر تداوم عرضههای ایدرو در بورس، گفت: بحث نوسازی و بازسازی صنایع نیز در شماره عرضههای آینده این سازمان در بازار سرمایه خواهد بود. وی همچنین از عرضه یک صندوق پروژه صنعتی در بازار سهام خبر داد و اعلام کرد که این صندوق شامل مجموعهای از پروژههای نوسازی و بازسازی صنایع خواهد بود و بهگونهای طراحی شده است تا این پروژهها از جذابیت کافی برای سرمایهگذاران برخوردار باشند. مقیمی تصریح و تاکید کرد: «صنایع بیش از توسعه نیاز به بازسازی و نوسازی دارد.»
* آذربایجان شرقی؛ استان پایلوت ساختار جدید نوسازی
در نخستین ماه تابستان 1404، معاون وزیر صمت و رئیس ایدرو از اجرای پایلوت فرآیند نوسازی و بازسازی در استان آذربایجان شرقی خبر داد. در این راستا، ۴۰ واحد صنعتی درخواست نوسازی دادند که از این تعداد، بیش از 30 واحد ثبت نام و برخی تاییدیه بازسازی را دریافت کردند. در ادامه این روند، ۶ واحد صنعتی استان آدربایجان شرقی، مراحل بانکی و دریافت تسهیلات را پشت سر گذاشتند و برخی نوسازیها به پایان رسید. مقیمی همچنین اعلام کرد که سامانه نوسازی و بازسازی کشور در ایام آینده رونمایی میشود تا صاحبان صنایع با ثبت نام در آن بتوانند از روشهای جدید تأمین مالی بهرهمند شوند.
در ادامه این مسیر و میانه تابستان امسال، جلسات توجیهی برای معرفی پلتفرم بازسازی و نوسازی ایدرو با حضور مهدی ملتشاهی؛ مدیر بازسازی و نوسازی کسبوکارهای ایدرو در استان ایلام نیز برگزار شد. وی با بیان اینکه این پلتفرم با هدف ارائه خدمات حمایتی و مالی هدفمند به واحدهای صنعتی استانی و همچنین توانمندسازی مدیران در حوزههای مدیریتی، فنی و مالی طراحی شده است، بر عزم سازمان گسترش در اجرای طرح ملی نوسازی تاکید کرد و گفت: «ما مصمم هستیم تا با سرعت و دقت بیشتری، زمینه را برای جهش تولید و تحقق اهداف کلان صنعتی کشور فراهم آوریم.»
در همین راستا، داوود اجاقی؛ معاون نوسازی و اجرای طرحهای صنعتی ایدرو نیز از شناسایی و ارزیابی بیش از ۱۸۰۰ واحد صنعتی متقاضی نوسازی طی سه سال اخیر در قالب طرح «کمکهای فنی و اعتباری به صنایع» خبر داد که مقدمهای بر طرح نوسازی و بازسازی صنایع بوده است و اعلام کرد: «از این تعداد، برای بیش از ۲۰۰ واحد، عارضهیابی تخصصی صورت گرفته است و ۳۰ واحد موفق به دریافت تسهیلاتی به ارزش ۴۳۰۰ میلیارد ریال شدهاند که بهعنوان یکی از سیاستهای راهبردی وزارت صمت در حمایت از صنایع نیازمند نوسازی بوده که با موافقتنامه رسمی سازمان برنامه و بودجه کشور و با برخورداری از ردیف بودجه مصوب، به مرحله اجرا درآمده است.»
* آغاز طرح نوسازی واحدهای صنعتی در ۶ استان
در ادامه این روند، رییس هیأت عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) در پایان آبانماه سال جاری، از راهاندازی رسمی سامانه بازسازی و نوسازی صنایع خبر داد و اعلام کرد که اجرای آزمایشی این طرح در ۶ استان کشور شامل آذربایجانشرقی، ایلام، خراسان رضوی، قزوین، کرمانشاه و مرکزی آغاز شده است. در این مرحله، ۲۲۸ واحد صنعتی متقاضی بازسازی و نوسازی شده و بیش از ۱۸۹ واحد در این سامانه ثبتنام کردهاند. به گفته فرشاد مقیمی، براساس دستورالعمل وزارت صمت، تمام واحدهای صنعتی که ۱۰ سال یا بیشتر از صدور پروانه بهرهبرداری آنها گذشته باشد، میتوانند برای بازسازی و نوسازی اقدام به ثبت درخواست کنند.
بنا بر ارزیابیهای انجامشده، از مجموع ۷۸هزار واحد دارای پروانه بهرهبرداری، حدود ۲۱هزار واحد مشمول این طرح هستند. الگوی پیشنهادی نوسازی صنایع در طرح جدید، بر پایه سیاستگذاری هوشمند، تأمین مالی پایدار، بهرهگیری از فناوریهای نوین، بهینهسازی مصرف انرژی و تقویت رقابتپذیری طراحی شده و برای اجرای این سیاست، مشوقهایی نظیر اولویت تخصیص ارز، معافیتهای گمرکی و مالیاتی، حمایت از صادرات و پشتیبانی از تحقیق و توسعه در نظر گرفته شده است. در فرآیند اجرایی نوسازی و بازسازی واحدهای صنعتی که از شناسایی و ارزیابی واحدها آغاز میشود، تاکنون بیش از ۳۰۰ واحد صنعتی مورد عارضهیابی قرار گرفتهاند و روند بازسازی و نوسازی بیش از ۳۵ واحد آغاز شده است.
* چشمانداز طرح نوسازی صنایع در سال آینده
تاکنون بیش از 270 واحد صنعتی در پلتفرم نوسازی ثبتنام کردهاند و در مراحل بررسی طرح، اخذ نظر ادارهکل استانها و معرفی به بانک قرار دارند. برخی از این واحدها نیز به بانکها معرفی شدهاند تا فرآیند نوسازی را آغاز کنند. همچنین اجرای طرح نوسازی در برخی واحدهای صنعتی به پایان رسیده که حدود 30 درصد کاهش در مصرف انرژی را به همراه داشته است. به گفته رئیس هیأت عامل ایدرو، 6 همت نیز برای نوسازی صنایع فرسوده در سال 1405 تخصیص یافته است. یکی از دستاوردهای مهم این طرح، این است که با یکسوم منابع و در یکسوم زمان، میتوان یک واحد صنعتی را بازسازی و نوسازی کرد. این نوسازی، فقط در حوزه سختافزاری و بهروزرسانی ماشینآلات نیست، بلکه بخش نرمافزاری شامل اصلاح ساختار مدیریتی، مالی و منابع انسانی را نیز شامل میشود.
ایدرو در این حوزه، نقش مدیریت، تسهیلگری و صدور مجوز را دارد و این طرح میتواند دستاوردهای بزرگی برای کشور ایجاد کند. هرچند در برنامه هفتم توسعه پیشبینی شده است که واردات ماشینآلات و تجهیزات برای طرحهای نوسازی و بازسازی از پرداخت حقوق گمرکی معاف باشد، اما از آنجا که برآورد میشود در سال نخست اجرای طرح، حدود 200 تا 300 واحد صنعتی در دستور کار قرار گیرد، سفارشهای قابلتوجهی نیز برای ماشینسازان داخلی فراهم خواهد شد که اکنون با کاهش حجم سفارشهای خود مواجهاند. رییس هیات عامل ایدرو معتقد است؛ این طرح بهقدری جذاب است که میتواند سرمایه بخش خصوصی را نیز جذب کند و در همین راستا، صندوق پروژهسازی نیز در آینده نزدیک تعریف خواهد شد. وی همچنین درباره واحدهای غیرفعال صنعتی نیز گفت: «همه واحدهایی که نوسازی میشوند، الزاماً راکد نیستند؛ بسیاری از آنها فعال بوده و برای ارتقای بهرهوری بازسازی میشوند.»
* نوسازی صنایع؛ پیشنیاز پایداری توسعه صنعتی
آمارها نشان میدهد که بیش از یکسوم واحدهای صنعتی کوچک کشور با ظرفیت کمتر از ۵۰ درصد فعالیت میکنند و این به معنای کاهش بهرهوری، افت رقابتپذیری محصولات داخلی و افزایش چشمگیر شدت مصرف انرژی است. گرچه ایدرو با توجه به جایگاه تخصصی خود در اجرای پروژههای نوسازی صنایع پیشران، مدلی را برای نوسازی و بازسازی واحدهای تولیدی تدوین و فرآیند لازم را آغاز کرده است، اما نیاز به حمایت بیشتر همه ذینفعان ازجمله مجلس در این مسیر احساس میشود تا با تصویب قوانین حمایتی و اختصاص منابع پایدار مالی، مسیر این تحول صنعتی را هموار سازد. معافیتهای مالیاتی، تسهیلات ارزی از محل صندوق توسعه ملی، تسهیل واردات ماشینآلات با فناوری روز و بهکارگیری ابزارهای نوین تأمین مالی، ازجمله اقداماتی است که با همکاری مجلس و دولت میتواند به سرعتبخشی روند نوسازی کمک کند.