نگاه اقتصادی، حمیدرضا حاجی‌اشرفی* – صرف نظر از محصولات سنتی و متداول صنعت بیمه که سال‌هاست به بیمه‌گذاران عرضه می‌شوند، نیاز به پوشش‌های جدید بیمه‌ای به‌صورت تقاضای پنهان همواره وجود دارد.
علت این‌که بازار بیمه به طراحی و ارایه محصولات جدید تمایل ندارد به عوامل مختلفی وابسته است که تشریح آن‌ها به چند یادداشت جداگانه مفصل نیازدارد اما اگر بخواهیم فقط بر روی نیازهای بیمه‌ای کارآفرینان و خوداشتغالان تمرکز کنیم، یکی از نیازهای بیمه‌ای آن‌ها در تولید محصولات پوشش‌های بیمه‌ای درقبال ریسک «شوک‌های بازاریابی» آن‌هاست.
در صورتی‌که بر اساس شرایطی خاص در بازار تقاضا به‌رغم مطالعات انجام‌شده روی بازار اولیه در حین تولید محصولات، برای خرید موجودی کالاهای آماده برای فروش و یا کالاهای در حال ساخت، سفارش‌ها کاهش شدید یابد و یا به‌طور ناگهانی متوقف شود، شرایط ورشکستگی برای بنگاه اقتصادی به سرعت ایجاد می‌شود و علاوه بر توقف کار و بیکار شدن کارگران، با فرار رسیدن سررسید انجام تعهدات در قبال بانک‌ها و طلبکاران، ناتوانی در پرداخت دیون نیز مشکلات دیگری برای کارآفرینان یا خوداشتغالان پدید می‌آورد.
ریسک «شوک های بازاریابی» که یکی از مخاطرات متداول در بازارها است، هم قابل پیش‌بینی و هم در برخی از موارد غیرقابل پیش‌بینی است. آن بخش از این ریسک که غیرقابل پیش‌بینی است «بیمه‌پذیر» و بخش قابل پیش‌بینی آن از موارد استثنا قلمداد می‌شود.
به‌عنوان مثال؛ تولید کالاهایی که محصولات مشابه آن‌ها در بازار مصرف توسط سایر تولیدکنندگان عرضه می‌شود و به علت تغییر الگوی مصرف و عرضه کالاهای جایگزین با کاهش تقاضای کل در مرحله چرخه افول عمر قراردارد، «بیمه‌پذیر» نیست و تولید این محصولات از ابتدا کاری اشتباه و مغایر با اصول بازاریابی علمی است.
اما مرجوع گشتن کالاهای سالم و بدون عیب که به لحاظ چرخه عمر محصول در مرحله رشد و بلوغ قرار دارند – به علت دامپینگ و غیره – از جمله ریسک‌های «بیمه‌پذیر» تلقی می‌شود و نیز بسیاری از مثال‌های از این گونه که در ارتباطات تجاری رایج است.
با توجه به این‌که سرمایه در گردش کسب‌وکارهای نوپا محدود است، زمانی که با توقف ناگهانی روند فروش یا مرجوعی کالاهای فروش‌رفته مواجه شوند، ریسک ورشکستگی آن‌ها به‌شدت افزایش می‌یابد. بنابراین در زمینه بازاریابی به دو نوع حمایت همواره نیاز دارند:
۱. مشاغل نوپا باید از بدو تولد از خدمات مشاوره بازاریابی علمی برخوردار باشند. همچنین باید روند تحولات بازار و تغییر سلایق و تقاضای مشتریان آن‌ها به‌طور مستمر و لحظه به لحظه رصد شده و براساس آن واکنش مناسب در خط تولید آن‌ها داده شود تا «ریسک ناشی از شوک‌های بازاریابی» در مورد آن‌ها به حداقل ممکن کاهش یابد.
۲. باید پوشش بیمه‌ای مناسب از حیث فقدان ناگهانی تقاضای خرید محصول یا مرجوعی کالاها برای تأمین امنیت خاطر و حفظ سرمایه تولیدکنندگان نوپا عرضه شود.
ریسک‌های تجاری همواره در بازارها دیده می‌شوند و برای حمایت از تداوم تولیدات ملی به فعالیت تنگاتنگ کارشناسان مدیریت ریسک و مدیریت بازاریابی مجرب و دارای اطلاعات به‌روز در کنار واحدهای تولیدی و خدماتی نوپا نیاز است.
از سوی دیگر فعالیت صندوق‌های حمایتی تخصصی همچون «صندوق توسعه صادرات» و یا شرکت‌های بیمه تخصصی فعال در حوزه «تولیدات صنعتی و امور بازرگانی» در کشورهایی که به سوی صنعتی شدن پیش می‌روند، اجتناب‌ناپذیر است.
سال‌هاست که در بازار بیمه کشورهای صنعتی به برکت وجود تکنولوژی اطلاعات و تسلط علم بازاریابی، بسیاری از ریسک‌هایی که زمانی پویا و بیمه‌ناپذیر تلقی می‌شدند، اکنون «بیمه‌پذیر» هستند.
شاهد مثال آن است که در بیمه عمر مانده‌بدهکار، فوت ناگهانی فرد بدهکار موجب ایجاد شرایط ایفای تعهد در قبال طلبکار می‌شود اما اگر ریسک «ورشکستگی» یک واحد صنعتی و تولیدی را بر اثر غفلت و یا عوامل خارج از ید بیمه‌گذار، یک مرگ سازمانی تلقی کنیم؛ آن‌گاه ایفای تعهد بیمه‌گر امری متعارف و منطقی خواهد بود.
بنابراین صنعت بیمه در شرایط فعلی اقتصاد کشور در صورت افزایش پتانسیل علمی و توانگری خویش می‌تواند نقشی بی‌بدیل در توسعه اقتصادی کشور در حمایت از کارآفرینان و خوداشتغالان در همکاری با دولت ایفا کند.
*کارشناس ریسک و بیمه