همان‌گونه که در سخنان اخیز رییس‌کل بانک مرکزی مطرح شد، شرایط برای ادغام بانک‌ها مهیاست اما این کار نیازمند کار کارشناسی وسیعی است و بانک مرکزی نمی‌تواند راسا مسوولیت این امر را بر عهده بگیرد بلکه باید ضوابطی تعریف کند و به بانک‌هایی که با این ضوابط همخوانی ندارند اختیار دهد که با افزایش سرمایه مشکل خود را حل کنند یا با دیگر بانک‌ها ادغام شوند.
بدین ترتیب، بحث ادغام برای بانک‌هایی که کفایت سرمایه ندارند یا مطالبات معوق بالایی دارند می‌تواند راهگشا باشد، اما پیش از این‌که بحث ادغام بانک‌ها وارد مرحله اجرا شود باید بانک‌ها را رتبه‌بندی کرد.
بانک مرکزی همچنین باید وضعیت بانک‌ها در رتبه‌بندی را به اطلاع عموم برساند تا مردم آگاهانه تصمیم بگیرند که پول خود را با قبول چه میزان ریسک، نزد کدام بانک سپرده کنند. اعلام رتبه‌بندی بانک‌ها موجب رقابت بین بانک‌ها می‌شود و بانک‌های دارای رتبه پایین، ناگزیرند سود و بهره بالاتری به سپرده‌ها بپردازند و همزمان از تسهیلات گیرندگان نیز سود بیشتری بگیرند.
در رقابتی که بین بانک‌ها رخ می‌دهد مشتریان آگاهانه یک بانک را انتخاب می‌کنند و باید عواقب این انتخاب را نیز بپذیرند؛ برخی از مشتریان حاضرند ریسک رتبه پایین یک بانک را برای دریافت سود بیشتر بپذیرند و برخی نیز اعتبار و اعتماد بانک برایشان مهمترین است.
البته با توجه به این‌که بانک مرکزی در زمینه رتبه‌بندی بانک‌ها کار زیادی انجام داده است، احتمال می رود این مهم را به سرانجام رسانیده باشد اما به دلایلی هنوز نتایج آن را اعلام نکرده است. با این وجود، پیش‌ازاین که بحث ادغام بانک‌ها اجرایی شود، باید نتایج رتبه‌بندی بانک‌ها اعلام شود.
همزمان با این کار، باید شاخص‌هایی که بر اساس آن یک بانک ملزم به ادغام در بانک‌ها دیگر می‌شود نیز تعیین شده و در نهایت مسوولیت ادغام نیز به مدیران و سهامداران بانک‌ها سپرده شود.
چنانچه در ادغام بانک‌ها نیز از سبک و الگویی که بر اساس آن موسسات غیرمجاز در بانک‌ها ادغام شدند، استفاده شود، هرگز نتایج مطلوبی در پی نخواهد داشت. زیرا ادغام بانک‌ها باید به‌دقت و با ملاحظات همه‌جانبه انجام شود.
شرایط کنونی با شرایط اول انقلاب که به‌یکباره ۱۲ بانک در هم ادغام شدند و بانک ملت تشکیل شد و با ادغام ۱۰ بانک دیگر، بانک تجارت شکل گرفت بسیار متفاوت است و سهامداران بانک‌ها در برابر ادغام مدعی خواهند بود.
طبق ضوابط IFRS بانک‌ها باید برای مطالبات معوق خود ذخیره بگیرند؛ در این شرایط بسیاری از بانک‌های کشور زیان‌ده می‌شوند و سرمایه آن‌ها کاهش می‌یابد، حتی این احتمال وجود دارد که سرمایه برخی از بانک‌ها که وضع بدتری دارند به صفر برسد. با این وجود اگر رتبه‌بندی و شاخص‌های الزام‌آور برای ادغام را اعلام کرده و ادغام را به مدیران و سهامداران بانک‌ها واگذار کنند، شانس موفقیت بیشتر است.
بر این اساس، بانک‌هایی که وضعیت نابسامانی دارند باید برای رهایی از این وضعیت افزایش سرمایه بدهند یا ادغام شوند و باید به سهامدار حق انتخاب داده شود، اما اگر بانک یا سهامداران بانک ترتیب اثر ندادند وظیفه بانک مرکزی است که بالا رفتن ریسک بانک را به مشتریان اعلام کند و به آنان فرصت تصمیم‌گیری بدهد.
در گام نهایی نیز بانک مرکزی باید عملیات این بانک را بر عهده بگیرد و مدیر انتخاب کند تا استانداردهای مدنظر نظام بانکداری را در آن بانک محقق کند.
*مدیرعامل اسبق بانک صادرات