بوم‌گردی در واقع معادل فارسی اصطلاح انگلیسی Eco Tourism است که شاخه‌های مختلفی دارد و حتی تعطیلات کوتاه‌مدت آخر هفته در حومه شهرها را نیز شامل میشود. سه تعریف کلی برای این مفهوم میتوان برشمرد: نخست سفری مسئولانه که حامی احترام به فرهنگ، قومیت و ارزش‌های محلی و بومی جامعه میزبان و نیز حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی محیط زیست است و کمترین آثار نامطلوب و تخریبی را دارد. دوم؛ سفری نسبتا ارزان‌قیمت که درعین‌حال برای جوامع میزبان بومی و محلی سودمند و درآمدزا است. و سوم؛ سفری که به درک و فهم عمیق از طبیعت و محیط زیست منتج شود و بیشتر شامل افراد علاقه‌مند به طبیعت و محیط زیست است.
لذت و خاطرات سفر در طبیعت و بعضا چشم‌اندازهای بکر و زیبای طبیعی، آشنایی با فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف محلی و بومی و مصرف و استفاده از غذاها و نوشیدنی‌های لذیذ محلی و اقامت و استراحت در اقامتگاه‌های بومی و محلی که سرشار از آرامش و سادگی است و فارغ از هیاهو و همهمه زندگی مدرن شهری و صنعتی ازجمله مزایا و امتیازات بوم‌گردی هستند. در واقع بوم‌گردی در یک کلام؛ یک نوع تجربه زندگی پر از آرامش است در دامان طبیعت آرام.
امروزه با توجه به دغدغه‌ها و هیاهوهای زندگی مدرن شهری و صنعتی، نیاز به این نوع سفر و استفاده از این اقامتگاه‌ها بیش از پیش احساس شده و هرروزه بر تعداد طرفداران و دوستداران آن افزوده میشود. ایران پهناور نیز با توجه به تنوع مختلف و فراوان اقلیم، فرهنگ و قومیت‌ها، پتانسیل و ظرفیت بالقوه بسیار بالایی در زمینه بوم‌گردی دارد که می‌‌تواند با اجرای صحیح و درست طرح‌های بوم‌گردی در سراسر کشور از سواحل شمالی تا جنوبی و از سیستان تا دروازه آذربایجان به فعلیت برسد و موجب رشد و ترقی و توسعه گردشگری ایران شود. ازجمله نمونه‌های موفق بوم‌گردی در سطح جهان میتوان به کشورهای نروژ، ایسلند، آمریکا، برزیل، اسپانیا و… اشاره کرد.
به همین دلیل، با توجه به مساله کمبود هتل و مراکز اقامتی در سطح کشور که ازجمله مشکلات زیرساختی بنیادین در صنعت گردشگری ایران در زمینه جذب گردشگر محسوب میشود، رونق و توسعه بوم‌گردی و ایجاد و گسترش مراکز اقامتی بومی و محلی در جوامع میزبان، بسیار مثمرثمر خواهد بود و می‌‌تواند نتایجی همچون مرتفع شدن نسبی کمبود مراکز اقامتی برای جذب گردشگر به‌ویژه طبیعت‌گردان و دوستداران محیط زیست بینجامد. از سوی دیگر، اشتغال به کار و مشارکت افراد جوامع میزبان بومی و محلی و درآمدزایی و کسب منفعت برای آنان، در نهایت توسعه و ترقی و پیشرفت روزافزون صنعت گردشگری در ایران را موجب میشود.
طبق آمار وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و کردشگری، تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی در جوامع محلی و بومی سراسر کشور در حدود ۱۵۰۰ واحد است که با تصمیمات و برنامه‌ریزی کلان و مدون و تخصیص بودجه، قرار است تا حدود 2هزار واحد افزایش یابد. به همین دلیل، از سوی ارگان‌های مربوطه دولتی درخصوص احداث و توسعه این واحدهای اقامتی محلی و بوم‌گردی به‌منظور اشتغال جامعه روستایی ردیف بودجه و اعطای وام تخصیص داده شده است. در همین زمینه و طبق بررسی‌های به‌عمل‌آمده، بیش‌تربن واحدهای اقامتی بوم‌گردی در کشور به استان سرسبز و ساحلی شمال کشور یعنی مازندران اختصاص دارد که با حدود ۲۵۵ واحد اقامتی در حدود ۱۷ درصد این واحدها را به‌تنهایی دارا بوده و رتبه اول را به خود اختصاص داده است. استان‌های دارای بیشترین واحد اقامتی بوم‌گردی بعد از مازندران تا رتبه هشتم، شامل گیلان با ۲۳۸ واحد اقامتی (حدود ۱۵ درصد واحدها)، اصفهان با ۱۰۸ واحد اقامتی، گلستان با ۸۵ واحد، یزد با ۸۳ واحد، خراسان با ۸۰ واحد، فارس با ۵۶ واحد و سمنان با ۵۱ واحد هستند.
درنهایت ذکر این نکته لازم به ذکر است که استان‌های سرسبز شمالی بیشتر به دلیل ازدیاد گردشگر در مناطق خوش آب و هوا و جنگلی شمال کشور و استان‌های کویری و مرکزی ایران به خاطر وجود کویرها و استقبال گردشگران در کویرنوردی و استفاده تفریحی یا درمانی و افزایش گردشگران، دارای بیشترین تعداد واحدهای اقامتی بوم‌گردی در کشور هستند و باید از این ظرفیت‌ها برای رونق و توسعه گردشگری و درنهایت رونق و رشد اقتصادی و رفاهی ایران‌زمین بهره جست.
* کارشناس ارشد صنعت گردشگری